آفات و بیماری های مهم برنج
هر چند سطح زیر کشت برنج در مقایسه با دیگر محصولات در ایران بسیار کمتر می باشد، با این حال با توجه به فرهنگ غذای ایرانیان این محصول از جمله مهمترین محصولات کشاورزی می باشد.
توجه به تولید محصول سالم و با کمترین میزان باقیمانده سموم و آفت کش ها باعث افزایش ضرورت شناخت دقیق آفات و عوامل بیماری زا گردیده است. در همین راستا در این مقاله مهم ترین آفات و بیماری های برنج بررسی می گردد.پ
بلاست برنج
Pyricularia grisea
این بیماری شایع ترین بیماری برنج است که قارچ عامل بیماری بلاست به برگ، غلاف برگ، گره های میانی ساقه، گردن خوشه و خوشه حمله کرده و موجب ایجاد لکه هایی تیره رنگ می گردد.
شکل و اندازه لکه ها متفاوت بوده و به عواملی چون سن گیاه و مقاومت میزبان بستگی دارد. روی برگ ابتدا به صورت نقاط آب جذب کرده ظاهر شده و سپس به شکل لکه هایی که در دو سر کشیده هسیتند در می آید. علایم خسارت بر روی گردن خوشه شامل قهوه ای شدن از محل بند گردن شروع شده و به دو طرف پیشروی می کند.
با افزایش بیماری به تدریج گردن خوشه پوسیده و خوشه به یک طرف شکسته می شود. خسارت اصلی عامل بیماری پس از ظهور خوشه اتفاق می افتد که خوشه کاملا پوک و سفید می شود. این حالت شبیه خسارت کرم ساقه خوار برنج می باشد.
هر چه آلودگی بیشتر باشد میزان خسارت بیشتر می شود. شکستگی خوشه نیز در مراحل انتهایی بیماری دیده می شود. علایم بیماری در بند های نزدیک به سطح آب شامل ایجاد لکه های خاکستری مایل به سیاه بوده که با پیشرفت بیماری موجب ورس می شود.
شدت بیماری تحت تاثیر حرارت و رطوبت قرار دارد. هر قدر میزان آب بیشتر و رطوبت کمتر باشد میزان خسارت کمتر می شود و در سیستم غرقابی این بیماری خسارت چندانی ایجاد نمی کند. در حرارت پایین نیز بوته ها حساسیت کمتری دارند.
برای مبارزه با بلاست می توان از ارقام مقاوم استفاده کرد. با تغییر زمان کشت و کشت زود هنگام می توان تا حدودی از خسارت بلاست برنج در مرحله رویشی جلوگیری کرد. برای مبارزه شیمیایی در خزانه با مشاهده علایم بیماری و در مزرعه پس از ظهور 30 تا 40 درصد خوشه میتوان از سموم ادیفنفوس، تری سیکلازول، ناتیوو، ویستا بر طبق راهنمای مصرف سموم استفاده کرد.
پوسیدگی جیبرلایی طوقه و ریشه
Gibberella fujikuroi
علایم بارز بیماری در خزانه پوسیدگی و کشیدگی قد نشاها می باشد. در این حالت نشا ها معمولا چند سانتی متر از نشاهای سالم بلند تر هستند. ساقه ها در این بیماری لاغر و بدون استحکام بوده، در ابتدا زرد و کمرنگ و سپس قهوهای می شوند. اولین علایم در مزرعه شامل خشک شدن برگهای اولیه برنج است. مرگ ناگهانی پنجه ها نیز از علایم دیگر بیماری می باشد. در برخی موارد تغییر زاویه برگ پرچم نیز دیده می شود. برای مبارزه شیمیمایی می توان از سلست، کربوکسن تیرام و بنومیل جهت ضدعفونی بذر استفاده کرد.
سوختگی غلاف برنج
Rhizoctonia solani
بیماری سوختگی غلاف برنج از مهم ترین بیماری های آسیب رسان در محصول برنج است. غلاف برگ، برگ و ساقه برنج به بیماری حساس بوده و بر روی آنها لکه های سبز خاکستری، آب سوخته دایره یا بیضی شکل به طول یک سانتی متر ایجاد می شود.
این لکه ها در محل تماس ساقه با سطح آب بیشتر می باشد. لکه ها کم کم توسعه یافته و مرکز آنها به خاکستری مایل به سفید با حاشیه قهوه ای تبدیل می شود.رطوبت بالای 96 درصد، تراکم بالای کاشت و سن بالای بوته باعث توسعه بیماری میگردد.
کود های حاوی نیتروژن و فسفر باعث افزایش و کود های پتاسه باعث کاهش بیماری می شوند. برای مبارزه شیمیایی و در صورت آلودگی 20 درصد ساقه ها می توان از سموم رورال تی اس و تیلت طبق نظر کارشناس استفاده کرد.
سیاهک دروغی یا سیاهک سبز
Ustilago virens
دانه های موجود در خوشه آلوده به یک گال حاوی اسپور سیاه رنگ تبدیل می شود. بارندگی و رطوبت زیاد، استفاده زیاد از کوده های نیتروژنی باعث افزایش بیماری می شود. برای مبارزه و کنترل بیماری می توان کاربرد کود های نیتروژنی را محدود کرد.بقایای گیاهی را جمع آوری کرده و از بذور عاری از عامل بیمازی زا و گواهی شده استفاده کرد. ضد عفونی بذور قبل از کشت با کربوکسین تیرام نیز به عنوان راه حل کنترل شیمیایی توصیه شده است.
