ظروف یک بار مصرفی پلی استایرنی چیست؟ و تاثیرات آن بر مواد غذایی
ظروف یک بار مصرفی پلی استایرنی چیست؟
ظروف یک بار مصرف “پلي‌استايرنی” كه به طور عمده در بازار ايران وجود دارد از مونومر “استايرن” كه تركيبي آروماتيك است تشكيل شده است و در مواجهه با دماي بالاتر از 65 درجه اين مونومر آزاد مي‌شود که تأثيرات سرطان‌زا دارد. از اين رو وزارت بهداشت نگهداری، حمل و بسته بندی غذا با دمای بالاتر از 65 درجه را در ظروف پلاستيكی پلی استايرنی ممنوع اعلام كرده است.
از آنجايي كه چربی، فرآيند آزاد شدن اين مونومر سمی را تسريع می‌كند، بسته‌بندی مواد غذايي چرب نيز در اينگونه ظروف ممنوع است. اين اظهارات در حالي است كه به نظر می‌رسد ايران جزو معدود كشورهای جهان است که استفاده بيش از حد از ظروف يك بار مصرف پلاستيكی پلي استايرنی در آن رواج دارد. برخي آمار‌ها، حاكی از توليد بالغ بر 570 هزار تن ظرف يك بار مصرف پلاستيكی در سال 1385 در ايران است.
البته ما آمار دقيقی از ميزان مصرف ظروف يك‌بار مصرف در ايران نداريم، اما به نظر نمی رسد كه اين آمار غيرواقعی باشد چون تعداد زياد كارخانه‌های توليد‌كننده اين ظروف، حجم توليدشان و ظرفيت پتروشيمی كشور همه و همه می توانند مؤيد اين آمار باشند.”
استفاده پلی استایرن در دیگر کشورها
اكنون در بيشتر كشور‌ها از ظروف پلی استايرنی به صورت محدود استفاده می شود و ظروف يك‌بار مصرف “بيوپليمری”، كاغذی و در نهايت “پلی پروپيلنی” جايگزين ظروف پلی استايرنی شده‌اند.
“پروپيلن”(مونومر تشكيل دهنده پلي‌پروپيلن)، درصورتی كه در اثر شرايط خاصی از اين پليمر پلی پروپيلن آزاد شود، در مقايسه با استايرن تاثيرات مضر كمتری روی سلامت مصرف‌كنندگان به جا می‌گذارد.
ما چرا توليد‌كنندگان اين ظروف در کشور ما همچنان بر توليد ظروف پلی‌استايرنی اصرار دارند؟
مهندس رضايی در پاسخ به اين سؤال مي گويد: ممكن است اين مسئله دلايل فنی هم داشته باشد، اما به نظر می رسد در مقطع زمانی كه توليد اين فرآورده در ايران مرسوم شده، توليد ظروف پلی‌استايرنی به دليل سادگی فرآيند همچنان ادامه دارد.
وی با بيان اينكه بيشترين حجم يك‌بار مصرف‌هاي ما را ظروف پلی‌استايرنی تشكيل می دهند، مي گويد: اين ظروف در سه نوع شفاف شكننده، نرم و نيمه شفاف و همچنين فومی عرضه می شوند و توصيه ما به مصرف‌كنندگان اين است كه از ريختن نوشيدنی و مواد خوراكی داغ در تمام انواع اين ظروف خودداری كنند.
سرطان با ميكروب اضافی
طی دو سال گذشته بيش از 7 تن ظروف يك بار مصرف تقلبی معدوم شده‌اند. مهندس غلامی در حالي اين مطلب را ميی گويد كه به گفته رضايی تا دو سال پيش تنها 10 تا 12 كارخانه توليد ظروف يك بار مصرف در ايران دارای مجوز از وزارت بهداشت بوده‌اند: بسياری از كارخانه‌ها با وجود اينكه توليدات خوب و با كيفيتی داشتند با اين تصور كه ظروف خوراكی نيستند پس نيازی به مجوز بهداشت ندارند، اقدام به اخذ مجوز نكرده بودند اما با تلاش وزارت بهداشت در سال‌هاي اخير اكنون بيش از 500 كارخانه و كارگاه توليدي با مجوز وزارت بهداشت در اين زمينه فعاليت می كنند.
وی ادامه می دهد: در بين كارگاه‌های بدون مجوز تعدادی نيز اقدام به توليد ظروف بازيافتی و غيربهداشتی مي كردند و حتی در بعضي موارد مشاهده شده كه ضايعات بيمارستانی در توليد اين ظروف به كار می رود كه تأثير بسيار خطرناكی روی سلامت مصرف‌كننده دارد.
رضايي در پاسخ به اين سؤال كه مصرف‌كنندگان چگونه بايد از كيفيت و بهداشتی بودن ظروف مورد استفاده‌شان مطمئن باشند، می گويد:
اگر دقت كنيد تا ظروف سطح يكنواختی داشته باشند و هنگامی كه آنها را جلوی نور می گيريد رگه‌رگه نباشند و تيرگی و لكه سياه در آنها مشاهده نشود، می توانيد از سلامت ظرف مطمئن باشيد.
وي با اشاره به بخشنامه وزارت بهداشت مبني بر درج پروانه بهداشتي روي اين ظروف از سال گذشته، مي افزايد: هنوز اين بخشنامه به صورت كامل اجرا نشده چون هزينه‌بر است و توليد‌كننده‌ها بايد قالب‌هايشان را تغيير دهند، اما كارشناسان ما روي اين توليدات نظارت دارند و با موارد بی‌كيفيت و غيربهداشتی برخورد مي كنند.
در همين زمينه، رئيس اداره بهداشت مواد غذايي و بهسازی اماكن عمومی وزارت بهداشت با اشاره به معدوم‌سازی بيش از 7 تن ظروف يك بار مصرف تقلبی طي دو سال گذشته مي گويد: از دو سال پيش با افزايش نظارت بر اغذيه فروشی‌ها و رستوران‌ها، ميزان مصرف ظروف يك بار مصرف تقلبي در اين اماكن 50 درصد كاهش يافته است.
سبز مثل يك بار مصرف
كار روي پليمرهاي گياهی از سال 1970 و در زمان بحران نفت آغاز شد. در آن زمان كشورهای پيشرفته از جمله آمريكا، به فكر توليد موادی جهت صنايع بسته بندی افتادند كه وابسته به مواد نفتي و فسيلی نباشند، بنابراين پليمرهای گياهی با تركيباتی چون سيب زمينی ، ذرت و گندم را مورد آزمايش قرار دادند.
اين پليمرهاي هيدروكربني داراي خواص ضعيف پليمری هستند كه با تغيير و اصلاح آنها می توان به شرايط پليمرهای نفتی رسيد. ظروف يك بار مصرف بيوپليمری با پايه گياهی، قدمت زيادي ندارند، اما اكنون استفاده از آنها در سطح آمريكا و اروپا و حتي آسيا به سرعت در حال گسترش است تا جايي كه قرار است تمام ظروف بسته بندي و حتی كالاهاي تبليغاتی در المپيك 2008 چين كه “المپيك سبز” نام گرفته است، از پليمرهای گياهی توليد شود.
برنامه ای برای جایگزین ظروف یک بار مصرف و پلاستیکی
در همين راستا، جايگزينی ظروف يك بارمصرف سلولزی با ظروف پلاستيكی، برنامه ديگری است كه وزارت بهداشت در سال جاري دارد. غلامي در اين زمينه مي گويد: “در نظر داريم تغييراتی را در ظروف يك بارمصرف پلی استايرنی كه منشاء نفتی دارند ايجاد كنيم و ميزان استفاده از ظروف سلولزی را بالاتر ببريم. اين در ادامه يك روند جهانی است كه از مدتی قبل آغاز شده است.
به اين ترتيب ايران به جمع كشورهای مبارزه‌كننده با مصرف يك بار مصرف‌های پلاستيكی می پيوندد.”
مهندس رضايی در اين زمينه می گويد: “ما قصد نداريم استفاده از ظروف يك بار مصرف را محدود كنيم اما هدفمان اين است كه استفاده از اين ظروف را سالم‌سازی كنيم و حمايت از ظروف يك‌بار مصرفی كه منشاء گياهی دارند و براي سلامتی كاملاً بی ضرر هستند، از جمله اين اهداف است.”
وي با بيان اينكه در توليد ظروف يك‌بار مصرف گياهي كه در ايران توليد می شوند از ذرت، اسيد‌هاي چرب و موم عسل استفاده می شود، می گويد: در حال حاضر عرضه اين محصول كمتر از تقاضاست، اما اميدواريم با حمايت‌های دولت، توليد اين نوع ظروف در ايران افزايش يابد و به مردم هم توصيه مي كنيم در صورتی كه نياز به مصرف يك بار مصرف دارند، ابتدا از ظروف بيوپليمری استفاده كنند و استفاده از ظروف مقوايی و پلي‌استايرني (با رعايت اصول لازم) را در مرحله بعدی قرار دهند.
