شکل‌گیری صنعت قند در ایران
صنعتی شدن ایران از گذشته به خاطر اثرات قابل‌توجهی که در اقتصاد داشته مورد توجه بوده است. پرهیز از اقتصاد تک محصولی و رویکرد به صنایع بنیادین از جمله اقدامات اساسی در عصر پهلوی اول بود. در این دوره تلاش شد برخی شهرها مقر صنایع مادر شده و با ورود صنایع تغییرات بنیادی در ساختار آنها به وجود آید.
صنعت قند از جمله صنایعی است که در دهه ۱۲۷۰ ه.ش وارد ایران شد. ورود این صنعت با تحول در کشاورزی همراه بود. در بسیاری از مناطق برای اولین بار کشت چغندرقند تجربه شد و این اثرات قابل‌توجهی در اقتصاد و شیوه زندگی کشاورزان گذاشت.
شکل‌گیری صنعت قند در ایران کارخانه قند کرج
نخستین تلاش برای ورود صنعت قند به ایران مرهون تلاش و زحمات مرحوم میرزا علی‌اصغرخان امین‌الدوله بود. وی در سال ۱۲۷۷ه.ش با کمک بلژیکی‌ها برای نخستین بار کارخانه قند کهریزک را در ۱۱کیلومتری جنوب تهران راه‌اندازی کرد.
این کارخانه با ظرفیت ۸۰تن در روز موجب تحولی جدید در عرصه صنعت قند بود. ورود این صنعت با مخالفت‌ها و کارشکنی‌هایی همراه بود و این کارخانه پس از سه سال تعطیل شد. پس از ۳۰ سال رکود، در۱۳۱۱ با کمک کارشناسان آلمانی کارخانه قند کهریزک بازسازی و با ظرفیت ۱۲۰ تن در روز مورد بهره‌برداری مجدد قرار گرفت.
در سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۵ صنعت قند مورد توجه جدی بود. به طوری که در ۱۳۱۱ دومین کارخانه قند در کرج توسط شرکت اشکودا با ظرفیت ۳۰۰تن در روز راه افتاد.
شرکت اشکودا در سال‌های ۱۳۱۱تا ۱۳۲۹ حدود ۹ کارخانه قند در نقاط مختلف ایران تأسیس کرد؛ در نقاطی چون کرج، ورامین، اسلام‌آباد غرب، مرودشت، آبکوه مشهد، میاندوآب، ارومیه و تربت‌حیدریه قرار داشته‌اند، سهم خراسان دو کارخانه بوده است.
طی سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۳۰ با شتاب بیشتری به صنعت قند توجه شد و این روند ادامه یافت. از ۱۳۳۳ تا ۱۳۵۶ بالغ بر ۲۵ کارخانه قند در نقاطی چون فسا، بردسیر، چناران، اصفهان، فریمان، کوار(فارس)، شیروان، قهستان، شاهرود، بیستون، مشهد، همدان، نیشابور، ممسنی، یاسوج، نقش جهان(اصفهان)، خوی، قزوین، اقلید، پیرانشهر، لرستان، تربت جام، اهواز، شهرکرد و جوین تأسیس و مورد بهره برداری قرار می‌گیرند. بعد از انقلاب اسلامی نیز توجه به صنعت قند موردنظر بود و کارخانه‌های نیشکر در خوزستان تأسیس و مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.
بخشی از یک مقاله به قلم غلامرضا آذری‌خاکستر، پژوهشگر تاریخ‌شفاهی
