دیابت چیست؟
درصورتی که قند خونتان برای مدت طولانی بالاتر از حد طبیعی باشد، شما مبتلا به دیابت خواهید بود. دیابت از بیماری‌های نسبتا شایع در سطح جهان است و شمار مبتلایان آن هم هر ساله بیشتر می‌شود.
علائم دیابت
دیابت در مراحل اول ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکرده و تنها با آزمایش خون تشخیص داده شود. با این حال علائم شایع دیابت شامل موارد زیر است:
- تشنگی بیش از حد
- تکرر ادرار
- گرسنگی بیش از حد
- کاهش وزن ناخواسته
- تاری دید
- خستگی بیش از حد
- ترمیم آهسته زخم‌ها
انواع دیابت
بیماری دیابت انواع مختلفی دارد؛ از جمله:
دیابت نوع 1
بیماری دیابت نوع 1 نوعی بیماری خودایمنی است. در بیماری‌های خوایمنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه علیه سلول‌های خودی آنتی‌بادی تولید می‌کند. در این بیماری هم سیستم ایمنی علیه سلول‌های تولیدکننده انسولین فعال می‌شود و درنتیجه سطح انسولین بدن افت می‌کند. این نوع دیابت اغلب در سنین کودکی و نوجوانی بروز یافته و درمان آن از ابتدا وابسته به تزریق انسولین است.
دیابت نوع 2
در این بیماری انسولین به میزان کافی ترشح می‌شود اما سلول‌ها نسبت به آن مقاوم شده‌اند. این نوع دیابت در سنین بالاتر بروز یافته و ارتباط نزدیکی با اضافه وزن، کم‌تحرکی و نیز زمینه ژنتیکی دارد. درمان این نوع دیابت با اصلاح سبک زندگی آغاز شده و در ادامه داروی خوراکی هم تجویز می‌شود. درصورت ادامه پیشرفت بیماری ممکن است تزریق انسولین هم ضرورت یابد.
دیابت بارداری
به دنبال بالا رفتن قند خون مادر در دوران بارداری برخی زنان در این دوره به دیابت بارداری یا GDM مبتلا می‌شوند. این نوع دیابت اغلب محدود به دوره بارداری بوده و با ختم بارداری قند خون مادر مجدد به محدوده طبیعی برمی‌گردد. درمان این نوع دیابت با رعایت رژیم غذایی و انجام ورزش آغاز شده و درصورت عدم پاسخ به درمان، تزریق انسولین برای مادر شروع می‌شود.
پره دیابت یا پیش دیابت
در این حالت قند خون فرد بالاست اما نه تا اندازه‌ای که منجر به بروز دیابت شود. با این حال افراد مبتلا به پیش دیابت بیش از سایرین در معرض ابتلا به دیابت هستند. از این رو لازم است با اصلاح سبک زندگی از ابتلا به دیابت پیشگیری کنند.
عوارض دیابت
دیابت درصورتی که درمان نشده و تحت کنترل نباشد، می‌تواند در درازمدت عوارض مختلفی برای بدن ایجاد کند؛ از جمله:
- قلبی و عروقی از قبیل فشار خون بالا، سکته‌های قلبی و مغزی
- عصبی از قبیل گزگز، دردو بی‌حسی اندام‌ها
- چشمی از قبیل تاری دید و نابینایی
- کلیوی از قبیل نفروپاتی و نارسایی کلیوی
علاوه بر این دیابت می‌تواند برای سیستم گوارشی، دهان و دندان، پوست و سیستم ایمنی هم ایجاد عارضه کند. اما خبر خوب این است که کنترل صحیح قند خون در بیماری دیابت از وقوع بسیاری از این عوارض پیشگیری کرده و یا آن‌ها را به تاخیر می‌اندازد.
تشخیص بیماری دیابت
تشخیص بیماری دیابت وابسته به آزمایش خون است. موارد زیر در آزمایش خون بررسی می‌شوند:
- FBS یا قند خون ناشتا: در بیماران دیابتی این عدد 126mg/dl یا بالاتر است.
- هموگلبین A1C: در بیماران دیابتی این عدد 6.5 درصد یا بالاتر است.
- قند خون تصادفی: در بیماران دیابتی این عدد 200 mg/dl یا بالاتر است.
درمان بیماری دیابت
به طور کلی درمان بیماری دیابت با اصلاح سبک زندگی، تزریق انسولین یا داروهای خوراکی محقق می‌شود. براساس نوع دیابت، علائم و شرایط شما پزشک برنامه درمانی مناسب را در اختیارتان قرار خواهد داد. علاوه بر این درصورت ابتلا به دیابت لازم است قند خونتان را در فواصل منظم با استفاده از دستگاه گلوکومتر در خانه اندازه‌گیری کرده و اعداد آن را یادداشت کنید.
اصلاح سبک زندگی
رعایت موارد زیر تا حد زیادی می‌تواند مانع از پیشرفت بیماری شود. اصلاح سبک زندگی یک اصل اساسی در درمان دیابت به ویژه دیابت نوع 2 است. بدون رعایت این نکات شیوه‌های درمانی دیگر هم ممکن است شکست بخورند:
- یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه‌ها و سبزیجات را انتخاب کنید. مصرف قند، چربی و کربوهیدرات را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
- تاثیر ورزش در دیابت؛ دانشمندان توصیه می‌کنند که بالغین حداقل 5 روز در هفته هر بار به مدت 30 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهند. ورزش‌هایی از قبیل دویدن، پیاده‌روی و شنا انتخاب مناسبی هستند.
- درصورتی که مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستید، لازم است وزنتان را کم کنید. می‌توانید در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
- درصورت مصرف سیگار یا الکل لازم است آن را ترک کنید.
انسولین
درمان اصلی دیابت نوع 1 با استفاده از تزریق انسولین محقق می‌شود. درمان دیابت نوع 2 هم در موارد پیشرفته وابسته به تزریق انسولین است. انواع مختلفی از انسولین وجود دار دکه لازم است آن‌ها را در زمان‌های مشخصی از روز تزریق کنید. پزشک شما را در این باره راهنمایی خواهد کرد.
داروهای خوراکی
درمان اصلی دیابت نوع 2 با استفاده از داروی خوراکی محقق می‌شود. این داروها در درمان دیابت نوع 1 کاربردی ندارند. یکی از رایج‌ترین داروهایی که تجویز می‌شود متفورمین نام دارد. علاوه بر این پزشک ممکن است داروهای دیگری برای کنترل چربی و فشار خون برایتان تجویز کند.
بالا رفتن قند خون یا هایپرگلایسمی
درصورتی که قند خون از محدوده طبیعی فراتر رود، گفته می‌شود که فرد دچار هایپرگلایسمی شده است. افرادی با دیابت کنترل‌نشده، مبتلایان به کوشینگ و برخی دیگر از بیماری‌ها درمعرض هایپرگلیسمی هستند. افرادی که کورتون مصرف می‌کنند هم ممکن است در زمان مصرف دارو دچار افزایش سطح قند خون شوند.
علائم شایع هایپرگلایسمی شامل موارد زیر است:
- خشکی دهان
- تکرر ادرار
- تشنگی بیش از حد
علاوه بر این بروز علائم زیر هم محتمل است:
- خستگی
- سبکی سر
- تاری دید
- سردرد
- تهوع
- ضعف
در صورت ابتلا به دیابت لازم است قند خونتان همیشه تحت کنترل باشد تا دچار هایپرگلیسمی نشوید.
