انواع گندم در ایران
گندم گیاهی استراتژیک است و به همین دلیل در وسعت زیاد در کشور کشت میشود. اما متاسفانه عملکرد فعلی مزارع گندم بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی است. این موضوع حاکی از آن است که در کشت گندم از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود به درستی استفاده نمی شود. توجه به کشت این محصول و بهره برداری حداکثری از آن، نقش حیاتی در توسعه پایدار و رونق اقتصادی دارد. در این مقاله به اختصار به بررسی و معرفی انواع گندم و کشت آن و همچنین مزایای هر یک خواهیم پرداخت. با سندبادسل همراه باشید.
گندم
گندم، از مهم ترین غلات و قوت غالب مردم جهان است. این گیاه از خانواده Poaceae و از جنس Tiriticum است. گندم میان دو پوشش بیرونی (لما) و درونی (پالئا) محصور شده است. در حال حاضر گندم بیشترین مساحت زیر کشت در بین محصولات کشاورزی را در جهان به خود اختصاص داده است. طبق آمار فائو برای سال 2019، تولید جهانی گندم حدود 900 میلیون تن بوده است.
تقاضای جهانی گندم به دلیل وجود پروتئینی به نام گلوتن، که موجب چسبندگی خمیرمی شود، در حال افزایش است. علاوه بر این گندم منبع غنی از کربوهیدرات است. ترکیبات غذایی گندم بدین شرح است:
- پروتئین – 7 تا 18 درصد
- نشاسته – 60 تا 70 درصد
- سلولز (فیبر خام) – 2 تا 5/2 درصد
- چربی – 5/1 تا 2 درصد
- مابقی رطوبت و مواد کانی
ارقام گندم در ایران
به دلیل تنوع اقلیمی در ایران، زراعت غلات و به ویژه گندم، بر اساس 4 اقلیم زراعی آبی انجام میشود. این 4 اقلیم عبارت اند از:
- گرم و مرطوب سواحل خزر
- معتدل فلات مرکزی
- گرم و خشک جنوب
- سرد کوهستانی
با توجه به تنوع اقلیمی، ارقام مختلفی از گندم در این مناطق کشت می شود که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت. گفتنی است مناطق زراعی کشور به لحاظ کشت دیم گندم نیز بدین شرح است:
- سرد
- بارندگی متوسط و متوسط به بالا
- بارش کم
- معتدل
- بارندگی متوسط و به بالا
- بارش اندک
- گرم
- بارندگی متوسط تا زیاد
- بارش کم
گرم و مرطوب سواحل خزر
این اقلیم شامل استان های مازندران، گیلان، گلستان و قسمت هایی از استان اردبیل می شود. حاصلخیز بودن خاک و همچنین میزان متوسط بارندگی بین 350 تا 1000 میلی متر در سال، این اقلیم برای کشت برخی از ارقام گندم مناسب است. این ارقام گندم با تیپ رشد بهاره عبارت اند از:
- تجن
- شیرودی
- زاگرس
- چمران
- رسول
- دریا
- مغان 3
- آرتا
- کوهدشت
- آریا (دوروم)
معتدل فلات مرکزی
اقلیم معتدل استان های تهران، اصفهان، یزد و قسمت هایی از استان های فارس، لرستان، کرمانشاه، کرمان و سیستان و بلوچستان را در بر می گیرد. شرایط آب و هوایی این مناطق به دلیل نزدکی به کویر بسیار متغییر است. متوسط بارندگی سالنه در مناطق کویر صفر و در ارتفاعات بین 200 تا 300 میلی متر است. ارقام گندم متداول با تیپ رشد بهاره در این اقلیم به شرح زیر است:
- مرودشت
- پیشتاز
- شیراز
- مهدوی
- کویر
- نیک نژاد
- قدس
- روشن
- بک کراس روشن
- سپاهان
- بم
- اکبری
- سیستان
گرم و خشک جنوب
استان های خوزستان، هرمزگان و قسمت های جنوبی استان فارس، لرستان، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد و بخش های از استان خراسان جنوبی در این اقیلم قرار دارند. این اقلیم دارای آب و هوای گرمسیری با زمستان های ملایم، بهار کوتاه و گرم و تابستان های گرم و طولانی است. میزان بارندگی سالانه در این مناطق بین 40 تا 200 میلی متر است. ارقام گندم با تیپ رشد بهاره ی مناسب اقلیم گرم و خشک جنوب بدین شرح هستند:
- چمران
- داراب 2
- استار
- دز
- S-75-11
- هیرمند
- کویر
- هامون
- فلات
- یاواروس
- کرخه
سرد و کوهستانی
اقلیم سرد استان های آذربایجان غربی و شرقی، کردستان، همدان، چهار محال و بختیاری و بخش هایی از استان های خراسان شمالی، اصفهان و کهگیلویه و بویر احمد را در بر میگیرد. در این نواحی تفاوت های فاحشی به لحاظ آب و هوا و خاک وجود داد. متوسط بارندگی سالانه بسته به ارتفاع منطقه بین 200 تا 1800 میلی متر است. ارقام قابل کشت در این مناطق بر اساس تیپ رشد زمستانه عبارت اند از:
- الوند – اختیاری
- زرین
- توس
- شهریار
- MV-17
- سایونز
- گاسکوژن
- گاسپارد
- بزوستایا
- بک کراس
- نوید
کشت گندم
اولین قدم در کاشت گندم آماده سازی زمین است. ریشه های گندم به صورت سطحی رشد می کنند. به همین دلیل شخم سطحی ( تا عمق 25 سانتی متر) برای آماده سازی زمین کافی است. در صورت وجود کلوخ، می توان از دیسک سطحی استفاده و سپس با استفاده از لولر خاک را تسطیح نمود. این اقدام علاوه بر کشت یکنواخت، در آبیاری مناسب زمین نیز موثر است.
توصیه می شود تا جای ممکن از ماشین آلات چندکاره استفاده نمود. برای مثال ماشین آلاتی که کوددهی، دیسک و کاشت بذر را به طور همزمان انجام می دهد، بسیار مناسب هستند. استفاده از ماشین آلات چندمنظوره موجب می شد که زمین بیش از حد فشرده نشده و کشت نیز سریع تر و یکنواخت تر انجام شود.
